Jan Andrzej Jagmin-Sadowski, znany również pod pseudonimem „Stefan Jagmin”, urodził się 24 kwietnia 1895 roku w Grójcu. Był to wybitny oficer, który w czasie swojej kariery osiągnął rangę generała brygady Wojska Polskiego.
Jego życie zakończyło się 5 października 1977 roku w Warszawie, gdzie pozostawił po sobie znaczny dorobek i wpływ na historię wojskowości w Polsce.
Życiorys
Jan Jagmin-Sadowski był synem Andrzeja, inspektora ubezpieczeń, który zmarł w 1907 roku, oraz Kamili Ladachowskiej, nauczycielki. W młodości mieszkał w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie ich opiekunem był stryj Kazimierz Sadłowski – osoba zaangażowana w działalność pedagogiczną, społeczną oraz malarską. Rodzina Jagmina miała swoje korzenie w zamożnej rodzinie Sadłowskich, a jego nazwisko zostało zapisane bez litery Ł przez pomyłkę urzędnika stanu cywilnego. W Tomaszowie tajnie organizował struktury harcerskie, co ujawnia jego zaangażowanie w działalność społeczną.
W 1912 roku rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, gdzie zetknął się z konspiracją niepodległościową. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcji Rewolucyjnej, Polskich Drużyn Strzeleckich oraz Sokolich Drużyn Polowych. W tym okresie przyjął pseudonim Jagmin, który towarzyszył mu przez resztę życia.
Po wybuchu I wojny światowej, Jagmin zaciągnął się jako ochotnik do 1 pułku piechoty Legionów Polskich. W październiku 1914 roku wyróżnił się w walkach pod Anielinem i Laskami. W 1915 roku uczestniczył w trudnych bitwach pod Łowczówkiem oraz Konarami i Józefowem. Rok później, w składzie I Brygady Legionów, dowodzonej przez Józefa Piłsudskiego, brał udział w krwawej bitwie pod Kostiuchnówką. Po kryzysie przysięgowym został internowany wraz z innymi oficerami w obozie w Beniaminowie.
W II Rzeczypospolitej, jako porucznik, pełnił rolę instruktora w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W 1919 roku wstąpił do Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego, a wkrótce po tym udał się na dwuletnie studia do paryskiej Wyższej Szkoły Wojennej (fr. École Supérieure de Guerre), gdzie uzyskał wyróżnienie. Po ukończeniu szkoły awansował na majora i objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego Oddziału I Sztabu Generalnego WP. 6 marca 1925 roku został przydzielony do 11 pułku piechoty w Tarnowskich Górach.
W kolejnych latach przechodził przez różne stanowiska, w tym jako dowódca pułku w Dęblinie oraz awansując do stopnia pułkownika na początku 1929 roku. W 1931 roku został przeniesiony do 23 Dywizji Piechoty w Katowicach, gdzie pełnił funkcję I dowódcy piechoty dywizyjnej. W 1936 roku przejął odpowiedzialność za budowę fortyfikacji Obszaru Warownego „Śląsk”.
19 marca 1939 roku awansował do stopnia generała brygady. Dowodził Grupą Operacyjną „Śląsk” podczas kampanii wrześniowej, gdzie przygotował linie obrony od Świerklańca do Rybnika. Obszar ten był wzmacniany przez 23 Górnośląską Dywizję Piechoty oraz inne jednostki, przez co całość było ubezpieczona przez eskadrę lotniczą. Dowodzone przez niego oddziały wzięły udział w wielu ciężkich walkach z Niemcami, gdzie największe straty poniosła 55 Dywizja Piechoty.
Z powodu przełamania frontu przez wroga pod Częstochową i Pszczyną, grupa podjęła decyzję o odwrocie za Przemszę. Po opuszczeniu wschodniego Górnego Śląska, Grupa Operacyjna została przemianowana na GO „Jagmin”. 10 września, wbrew rozkazom gen. Szylinga, zdecydował się na przerzucenie ciężkiego sprzętu przez nowo wybudowany most saperski pod Baranowem.
17 i 20 września 1939 roku, otoczona przez Niemców Grupa Operacyjna generała uległa rozbiciu, a on sam został wzięty do niewoli. Spędził pięć lat w Oflagu VII A Murnau. Po wojnie, gdy został wyzwolony przez aliantów w 1945 roku, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a do kraju powrócił w 1946 roku. Wkrótce po tym, władze komunistyczne przesunęły go w stan spoczynku.
W 1976 roku, w proteście przeciwko odznaczeniu przez władze PRL radzieckiego przywódcy Leonida Breżniewa Orderem Virtuti Militari, zorganizował uroczystość złożenia na Jasnej Górze orderów Virtuti Militari przez żyjących jeszcze przedwojennych dowódców wojskowych. Jagmin jest autorem dzieł, takich jak „Działania Grupy Operacyjnej „Śląsk” 1-3 września 1939 r.” oraz „Przygotowanie Centralnego Rejonu Przemysłowego Śląska do obrony w okresie międzywojennym”.
Zmarł 8 października 1977 roku i został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 11A-3-5).
Awanse służbowe
– major – 1920,
– podpułkownik –
– pułkownik – 1 stycznia 1929,
– generał brygady – z dniem 19 marca 1939 roku, uzyskując 13. lokatę w korpusie generałów.
Ordery i odznaczenia
Jan Jagmin-Sadowski został odznaczony wieloma wartościowymi medalami i odznakami w uznaniu jego niezwykłych osiągnięć oraz poświęcenia. Poniżej przedstawiamy szczegółowy wykaz tych odznaczeń:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921),
- Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931),
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928),
- Krzyż Walecznych (przyznany trzykrotnie),
- Złoty Krzyż Zasługi (przyznany trzykrotnie: 29 kwietnia 1925, 19 marca 1936, 10 listopada 1938),
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
- Odznaka za Rany i Kontuzje,
- Odznaka „Za wierną służbę”,
- Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja).
Wszystkie te wyróżnienia są świadectwem nie tylko odwagi, ale i niestrudzonej pracy, jaką Jan Jagmin-Sadowski włożył w służbę dla kraju.
Przypisy
- Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 11.03.2023 r.]
- Jan Zieliński, Generał Jan Jagmin-Sadowski ... podał, że Jan Andrzej Sadowski urodził się 24.06.1895 r. w Radomiu. Inne opracowania podają datę 24.04.1895 r.
- Tajny Dziennik Personalny nr 2 z 19.03.1939 r.
- W 1935 dokonano zmiany z Jan III Sadowski na Jan Andrzej Sadowski. Stwierdzenia. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 8, s. 56, 01.06.1935 r.
- Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17.05.1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820.
- M.P. z 1936 r. nr 66, poz. 131 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 595 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”.
- M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 438 „za zasługi około organizacji armji”.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 51 z 30.11.1926 r., s. 420.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 28 z 23.12.1927 r. Dodatek Nr 1, s. 2.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 3 z 28.01.1928 r., s. 25.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 06.05.1926 r., s. 143.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 27 z 06.03.1925 r., s. 132.
- Lista oficerów SG 1925, s. 6.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Łukasz Kralczyński | Leszek Suski (strażak)Oceń: Jan Jagmin-Sadowski