Jan Feliks Antoni Bojankowski, urodzony 24 czerwca 1832 roku w Grójcu, to postać, która na stałe wpisała się w historię polskiej architektury.
Znany jako pierwszy architekt miejski Łodzi, Bojankowski pełnił tę funkcję od 1864 roku. Jego wkład w rozwój urbanistyczny tego dynamicznie rozwijającego się miasta jest nieoceniony.
Jego prace odzwierciedlają nie tylko umiejętności techniczne, ale również wizję, która kształtowała oblicze Łodzi w trudnych czasach. Zmarł 11 września 1870 roku w Łodzi, pozostawiając po sobie trwały ślad w dziedzictwie architektonicznym regionu.
Nauka i praca zawodowa
Jan Bojankowski, architekt z zamiłowaniem, swoją edukację rozpoczął w Warszawie. W 1852 roku zakończył naukę w gimnazjum realnym, a cztery lata później, w 1856 roku, uzyskał dyplom w Szkole Sztuk Pięknych, gdzie specjalizował się w architekturze. Jego umiejętności znalazły zastosowanie w praktyce, gdy w 1858 r. otrzymał patent budowniczego I klasy. To otworzyło przed nim możliwość pracy przy budowie kościoła w Łukszach, a następnie, po 1860 roku, przy budowie kolei warszawsko-terespolskiej.
Na dzień 19 lutego 1864 roku, jak wskazuje K. Stefański, został mianowany budowniczym miejskim w Łodzi. Warto jednak zauważyć, że formalna nominacja miała miejsce dopiero w 1866 roku, po zdanym egzaminie i uzyskaniu uprawnień budowniczego II klasy. Bojankowski zaangażował się w projektowanie wielu obiektów, zarówno przemysłowych, jak i mieszkalnych. Jego zakres obowiązków obejmował również zadania inżynieryjne oraz prace porządkowe.
W ciągu swojej kariery miał tak dużą odpowiedzialność, że zarówno on, jak i jego następcy, tacy jak Hilary Majewski czy Franciszek Chełmiński, odczuwali presję czasu, co uniemożliwiało im w pełni zrealizowanie wszystkich zamierzeń budowlanych. W rezultacie trudno jest dzisiaj jednoznacznie ustalić, jakie budowle tworzył na podstawie własnych projektów, a które nadzorował jedynie jako element swoich obowiązków służbowych.
Niestety, zmarł przedwcześnie, zanim Łódź mogła w pełni doświadczyć swojego dynamicznego rozwoju, co stanowi smutne zakończenie jego kariery artystycznej i inżynieryjnej.
Dorobek twórczy
W twórczości Jana Bojankowskiego szczególne miejsce zajmują jego budowle, które do dziś zachowały się w dobrym stanie. Najbardziej znaczącym dziełem, które przetrwało do dziś, jest browar Karola Anstadta, wzniesiony w 1866 roku przy ul. Średniej, obecnie znanej jako ul. Pomorska.
Oprócz tego imponującego obiektu, Bojankowski zrealizował szereg mniejszych budowli, które również mają swoje znaczenie w historii architektury. Wśród nich można wyróżnić:
- farbiarnia J. Bothke, znajdująca się przy Piotrkowskiej 212,
- farbiarnia dla J. Heinzla przy ul. Piotrkowskiej 72,
- części przędzalni Jakuba Petersa z roku 1869,
- domy „familijne” dla robotników fabryki Karola W. Scheiblera na Wodnym Rynku, gdzie stoi łącznie 6 piętrowych domów, które później zostały podwyższone.
- oficyny mieszkalne oraz zabudowania przemysłowe dla C. Söderstroma,
- budynki przemysłowe zaprojektowane dla J. Botke, E. Hentschla, J. Petersa oraz K. Scheiblera,
- dom Z. Jarocińskiego przy ul. Nowomiejskiej oraz szereg innych obiektów mieszkalnych.
Warto podkreślić, że wiele z tych budynków skupia się w rejonie Placu Zwycięstwa, co czyni je częścią niezwykle bogatej historii architektury przemysłowej w Łodzi.
Przypisy
- Stefański Krzysztof, Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 r.), Łódź, 2009 r., s. 33
- Stefański Krzysztof, Jak zbudowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821-1914, Łódź, 2001 r., s. 94
- Strzałkowski Jacek, Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 r. Łódź, 1997 r., s. 48
Oceń: Jan Bojankowski